Duitsland houdt de adem in: wordt het 'ja' of 'nein'?

• Judith van de Hulsbeek en Esther Hendriks

  Bureau Berlijn

Krijgt Duitsland een nieuwe regering of breekt er een periode van ongekende onzekerheid aan en komen er misschien wel nieuwe verkiezingen? Het lot van het land ligt in handen van de leden van de sociaal-democratische SPD. Die hebben per brief gestemd over wel of geen nieuwe GroKo, zoals de Grote Coalitie van SPD en CDU/CSU wordt genoemd. De uitslag komt vanochtend, rond 9 uur. Duitsland houdt de adem in.

Wie mogen er stemmen?

Alle 463.723 leden van de SPD. Een kleine kenschets: de leden van de SPD zijn grotendeels mannelijk (68 procent), niet meer zo jong - meer dan de helft is ouder dan 60 - en komen voornamelijk uit voormalig West-Duitsland (maar 5 procent uit het Oosten). In de afgelopen maanden zijn er nog 24.300 leden bijgekomen, veel jongeren. Er wordt van uitgegaan dat die grotendeels lid zijn geworden om nee te stemmen. Daar heeft de voorzitter van de jonge socialisten de afgelopen maanden onophoudelijk campagne voor gevoerd.

Wat is de verwachting?

De meeste analisten gaan uit van een krappe overwinning voor het ja-kamp. Maar het is spannend. De partij is erg verdeeld, dat bleek wel toen de leden begin dit jaar mochten stemmen of er überhaupt coalitiegesprekken met CDU/CSU gevoerd moesten worden. Daar stemde toen maar 56 procent voor.

In 2013 mochten de SPD-leden ook over het coalitie-akkoord stemmen. 78 procent nam toen aan de stemming deel. Zo'n driekwart van hen stemde voor toetreding tot de Grote Coalitie. Deze keer is de weerstand groter, maar er is ook de angst dat nieuwe verkiezingen wel eens slecht voor de partij kunnen aflopen.

Hoe verder als de leden ja stemmen?

Dan kan Duitsland binnen twee weken een nieuwe regering hebben. De SPD en zusterpartij CSU moeten hun ministers nog bekendmaken. Maar de verwachting is dat het kabinet Merkel 4 voor 14 maart beëdigd kan worden.

Wat gebeurt er bij een nee?

Als Duitsland over de eerste schok heen is na maanden onderhandelen weer terug bij af te zijn, zullen ze naar de overgebleven mogelijkheden moeten kijken. De meest waarschijnlijke zijn: een minderheidsregering onder leiding van de CDU/CSU of nieuwe verkiezingen. Aan beide opties gaat een ingewikkeld stemproces in de Bondsdag vooraf.

Dat proces is in handen van president Frank-Walter Steinmeier. Hij stelt een kandidaat voor voor het bondskanselierschap. Meestal is dat de leider van de grootste partij, in dit geval dus Angela Merkel. Die kandidaat moet een absolute meerderheid van de stemmen krijgen, dus de helft + 1 van alle zetels. Lukt dat de eerste twee stemmingen niet, dan volstaat een derde keer ook een gewone meerderheid (meer voor- dan tegenstemmen). Dit proces loopt tot een kandidaat een meerderheid heeft.

Lukt het, dan heeft de president de mogelijkheid die kandidaat tot bondskanselier van een minderheidsregering te benoemen. Merkel heeft meerdere keren duidelijk gezegd dat ze hier geen voorstander van is. Veel te onstabiel, noemt ze het. Daarbij zou het de besluitvorming, ook in Europa, veel te traag maken, als ze elke keer terug moet naar het parlement voor toestemming. Toch is ze hier de laatste tijd iets minder stellig over geworden. Ook binnen de eigen partij gaan er stemmen op om toch maar een korte periode een minderheidsregering te vormen, om zo meer tijd te hebben om de partij voor te bereiden op nieuwe verkiezingen.

Maar de president kan er ook voor kiezen om na de stemprocedure het parlement te ontbinden. Dan moeten er binnen zestig dagen nieuwe verkiezingen worden gehouden. De president heeft bij het mislukken van de onderhandelingen over een Jamaica-regering (CDU/CSU, FDP en de Groenen) al aangegeven dat zijn voorkeur hier niet ligt, omdat de kans bestaat dat nieuwe verkiezingen tot een vergelijkbare uitslag zullen leiden.

Wanneer weten we het?

Vanaf zaterdagmiddag worden de stemmen geteld. De SPD heeft voor 09.00 uur vanochtend een persconferentie aangekondigd. Dan worden de resultaten bekendgemaakt.

Wij vroegen drie stemgerechtigde SPD'ers naar hun stem en motivatie