Misdaadjournalistiek is 'alsof je een andere wereld instapt'

"Is dit het me waard?" Die vraag stelt NRC-misdaadjournalist Jan Meeus zichzelf iedere keer weer als hij 'de andere wereld instapt', de onderwereld met haar eigen regels en omgangsvormen.

Hij is dan ook geschokt door de recente bedreigingen van zijn collega's. Paul Vugts van Het Parool zit sinds oktober ondergedoken. Telegraafjournalisten Mick van Wely en John van den Heuvel werden onlangs bedreigd na een publicatie over motorclub No Surrender. Op het hoofd van Van den Heuvel zou zelfs een "aanzienlijk" geldbedrag zijn gezet. "Ik maak me absoluut zorgen."

Bedreigingen en intimidatie van misdaadjournalisten zijn volgens Meeus van alle tijden. "Maar je ziet dat in bepaalde drugsmilieus de drempel om geweld te gebruiken lager is geworden." Hoewel het aantal moorden in Nederland al jaren daalt, doen zich steeds meer afrekeningen in het criminele circuit voor.

"Het gemak waarmee in het openbaar geliquideerd wordt, valt me op. Het zijn vaak jonge jongens, die een snelle carrière maken, van het ene jaar een winkeldiefstalletje naar een liquidatie een jaar later", vertelt Meeus in Met het Oog op Morgen.

De journalist is zelf nooit ernstig bedreigd, wat hij deels verklaart door terughoudendheid. Zo schreef hij een boek over Holleeder, maar ontmoette hij hem nooit. "De gelegenheid deed zich lange tijd niet voor en toen die zich wel voordeed, durfde ik niet."

Een andere wereld instappen

"Als je ruzie hebt met een bedrijf of een politicus, dan kun je altijd terugvallen op je gedeelde normen en waarden. Bij criminelen geldt dat niet. Het zijn geen mensen die een advocaat op je afsturen. Ze zullen eerder op andere manieren dreigen dan in de 'gewone mensenwereld'."

Meeus probeert wel veel met criminelen te spreken, met of zonder aanwezigheid van hun advocaat. Volgens Meeus zijn het mensen die gewend zijn om te overdrijven en haantje de voorste te willen zijn. Een groot ego, intimidatie: daar probeert hij voorzichtig mee om te gaan.

"Als je hoor en wederhoor wilt toepassen, krijg je wel eens gekke gesprekken. Dan kom ik in een gek café en praat je met iemand die weet wat ik wil schrijven. Iemand zei eens: 'Luister eens, als je mij meeneemt in dit verhaal, dan neem ik jou ook mee in mijn verhaal'. Dat zou je een bedreiging kunnen noemen. Maar dan vraag je naar zijn verhaal en krijg je een gewoon gesprek."

Pistool tegen het hoofd

Met zijn echtgenote heeft hij de afspraak dat hij niet altijd vertelt wat hij doet. "Ik ben er vrij open over", vertelt hij ogenschijnlijk ontspannen. Met zijn werkgever NRC belt hij na afloop als hij 'iets doet dat toch een beetje gek is'. Even zeggen dat het goed gaat, voor de zekerheid.

Meeus durft niet te stellen dat het ambacht gevaarlijker is geworden, hoewel hij voldoende verhalen van ernstige intimidatie kent. "Recentelijk zat een collega nog een paar weken in een safe house, maar die heeft dat niet aan de grote klok gehangen. Een ander kreeg eens een pistool tegen zijn hoofd."

Meeus vindt het knap dat mensen zoals Van den Heuvel en Vugts gewoon doorwerken. "Als ik iets doe waardoor ik met mijn gezin moet gaan onderduiken, dan geloof ik toch dat ik zeg: 'deze laat ik aan iemand anders'."