Met prikstok en klotenpijp op dijkinspectie: 'Het wordt spannend in de toekomst'

• Anna Mees

  redacteur Online

Wat moeten we doen als door extreem hoogwater rivierdijken dreigen door te breken en het land ernaast onder water komt te staan?

Om die vraag draaide het vandaag bij een grootschalige crisisoefening van waterschappen, veiligheidsregio's, Rijkswaterstaat en Defensie.

Inspecteurs van het dijkleger meldden 's ochtends gaten in de rivierdijken van de Lek, de IJssel en de Waal. Ze zijn ontstaan door extreem hoogwater. Althans, zo simuleren de betrokken instanties.

Met zo'n 1500 man struinen ze de 1147 kilometer aan dijken af. Herman den Rooijer en twee andere dijkwachten van waterschap De Stichtse Rijnlanden lopen op de Lekdijk-West. Ze dragen stevige schoenen en knalgele hesjes voor de in de ochtendmist langsscheurende auto's.

Team 13

Gewapend met een tablet, prikstok en een 'klotenpijp', waarmee ze prikkeldraad naar beneden kunnen duwen voordat ze daaroverheen stappen, gaan de heren op pad. Al bij de eerste hectormeterpaal zien ze een gat. De prikstok verdwijnt zo'n halve meter in de grond.

"Team 13, over!", zegt Van Rooijen in de portofoon. "Zeg het maar, over!", hoort hij terug. Van Rooijen geeft de precieze locatie, het soort gat, de lengte en diepte door. "Meld je het ook op de iPad?" "Zullen we doen, over en sluiten."

Even later komt een transporthelikopter volgeladen met zandzakken aanvliegen boven de polder bij Houten. Door de wind van de propellers stuift zand op, buigen bomen en vliegen bladeren door de lucht. Twee militairen staan in de starthouding, het geluid van de Chinook wordt steeds harder. Als die op twintig meter hoogte stil hangt en de zakken met zo'n zesduizend kilo zand zijn afgelaten, rennen de militairen naar het midden en maken ze de kabels los. Het zand is bedoeld om fictieve gaten in de dijken mee te dichten.

Als gaten in de dijk blijven zitten, kan in geval van hoogwater dijkzand wegsijpelen. Daardoor kan de dijk uiteindelijk inzakken, met overstromingen tot gevolg. In 1995 dreigde dit te gebeuren en moest bijna een kwart miljoen mensen evacueren.

De dijken zijn inmiddels versterkt en de rivieren verbreed, maar door klimaatverandering en bijvoorbeeld extreme regenval en zware stormen, komt er meer water in de rivieren en is er vaker hoogwater.

"We bereiden ons voor op nog meer water dat uit Duitsland Nederland instroomt", zegt dijkgraaf Roelof Bleker van waterschap Rivierenland, terwijl hij kijkt naar de sluis waar - zogenaamd - water doorsijpelt.

"Het kan spannend worden langs de dijk. Niet over een jaar of over tien jaar, maar wel over twintig of vijftig jaar. De schade van overstromingen kan tot in de miljarden euro's lopen en het risico bestaat dat mensen erdoor overlijden." Achter het gebied dat vandaag wordt geïnspecteerd, wonen en werken ruim vier miljoen Nederlanders.

De dijken aan de kust zijn op de meeste plaatsen sterk genoeg en de extra aandacht voor de rivieren is vooral iets van het laatste decennium, zegt professor Frans Klijn van Deltares en de TU Delft. "Hoogwater op de rivieren kan wel een week of twee duren. Als ergens een dijk breekt, loopt het water dus net zolang beschermd gebied in. We zijn steeds beter in staat om op de computer na te bootsen wat er precies gebeurt als het fout gaat en wat we dan moeten doen."

Dat is in ieder geval letten op plekken met veel gras, omdat daar extra vocht is en op muskusratten, omdat die voor hun holen gevaarlijk veel zand uit de dijk halen. Vanavond is er nog een verrassingsoefening voor inspecteurs en andere betrokkenen. Want, zegt wachtcommandant Laurens Pompe van waterschap Rivierenland, ook voor het donker geldt: "Als je niet oefent, kun je het ook niet voor het echie."