We slapen lang in Nederland, maar zeker niet goed

Chronisch slecht slapen vergroot het risico op angststoornissen, depressie en dementie, en op lichamelijke aandoeningen zoals obesitas, hart- en vaatziekten en type 2 diabetes. Dat blijkt uit onderzoek met gegevens van in totaal 140.000 mensen - de grootste onderzoeksgroep ooit op dit gebied. Het onderzoek gebeurde in opdracht van de Hersenstichting.

Er werden slaaponderzoeken van de afgelopen 25 jaar verzameld en geanalyseerd om in beeld te brengen hoe Nederland slaapt. Slaapexperts hopen dat met dit inzicht de zorg voor mensen met slaapproblemen beter wordt ingericht.

"De duur van onze slaap is in Nederland geen probleem", zegt Eus van Someren van het Nederlands Herseninstituut, dat de data samen met de Erasmus Universiteit Rotterdam analyseerde. 90 procent van de Nederlanders slaapt binnen de aanbevolen duur van 7-9 uur voor volwassenen. "Dat we genoeg slapen betekent echter niet automatisch dat we ook goede slapers zijn. We hebben moeite met inslapen, gebruiken medicatie en hebben moeite met wakker worden. Hier moeten we echt iets aan doen."

Vrouwen slapen slechter

Een greep uit de resultaten: vrouwen slapen over het algemeen iets langer dan mannen, maar ze slapen ook een stuk slechter. Vrouwen komen moeilijker in slaap, hebben meer moeite met doorslapen en gebruiken meer slaapmedicatie dan mannen.

11 procent van de vrouwen in de leeftijdsgroep 41 tot 65 jaar gebruikt slaapmedicatie, tegen 4,6 procent van de mannen. In de leeftijdsgroep daarboven is dat zelfs 17,5 procent versus 6,1 procent. 1 op de 10 jongeren tussen 14 en 17 jaar slaapt te weinig.

Er is officieel sprake van een slaapstoornis als iemand gedurende drie maanden zeker drie dagen per week slecht slaapt, vaak wakker wordt en weer moeilijk inslaapt. Dat leidt overdag onder meer tot slechtere prestaties.

"Slaapstoornis is na angststoornis, samen met depressie, de meest voorkomende mentale stoornis en is door de Wereldgezondheidsraad onlangs erkend als afzonderlijke ziekte", zegt Ingrid Verbeek van het Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe. "Toch is voor depressies de zorg goed geregeld, terwijl dat niet zo is voor slaapstoornissen. Er is een wildgroei aan therapeuten en pillen, maar goede, laagdrempelige hulp ontbreekt."

Verbeek helpt mensen met slapeloosheid door middel van cognitieve gedragstherapie. Patiënten krijgen opdrachten mee om het slaap- en piekergedrag aan te pakken, om te ontspannen en om de tijden van slaap bij te houden. "Dit helpt, maar het wordt lang niet altijd vergoed door zorgverzekeraars. En ook laagdrempelige hulp ontbreekt, zoals e-health door goed opgeleide therapeuten."

'Niet in bed blijven'

Ook Van Someren noemt het hoog tijd dat de zorg voor mensen met slaapproblemen goed wordt ingericht. "Al die apps die je slaap bijhouden, leiden niet tot gedragsverandering. Daar hebben we goede experts voor nodig, die mensen niet-populaire maatregelen moeten voorhouden. Zo moet je mensen die slecht in slaap komen, vertellen dat ze vooral niet in bed moeten blijven liggen, want dat helpt niet. Ook al slaap je dan bijna een week niet, het is nodig om die slaapdruk uiteindelijk toch te voelen. Dat is afzien."

Slapeloosheid hoeft niet persé in een klinische omgeving te worden behandeld; het kan ook thuis, via internet. Van Someren: "Die kant moeten we op, met het aanbieden van goede coaching. Huisartsen krijgen soms een patiënt die zegt: 'slapen is voor mij een drama', maar een huisarts heeft niet altijd tijd om daar helemaal in te duiken. Die zou dan moeten doorverwijzen naar een goede website. Nu is het echt beroerd met iedereen die zich maar slaapcoach noemt en alle middelen inzet waar maar enigszins geld mee valt te verdienen."

Tot slot nog enkele tips van slaaptherapeut Verbeek. Pieker je in bed? Neem overdag de tijd om na te gaan wat je 's nachts wakker houdt en probeer alvast een oplossing te bedenken voor het probleem. En gebruik het bed niet om in te lezen, tv te kijken of bladeren door sociale media, maar slechts waar het voor is bedoeld: om in te slapen of voor seks.