VN wil vredesmissies moderniseren, met Nederland als voorbeeld

• Ernest Claassen

  redacteur Buitenland

Het is de gevaarlijkste vredesmissie van de Verenigde Naties: de missie in Mali tegen aan al-Qaida verbonden strijdgroepen. Het is een missie met ups en downs. De laatste tijd worden de jihadisten weer sterker.

Nederlandse militairen vormen een belangrijk onderdeel van de missie. Nu zijn er nog 290 Nederlandse militairen in het Afrikaanse land. Het kabinet beslist waarschijnlijk volgende week in welke vorm de missie doorgaat. Volgens bronnen van de NOS neemt het aantal Nederlandse militairen volgend jaar iets af, maar heeft dat geen gevolgen voor de belangrijkste taak van de Nederlanders: het verzamelen van inlichtingen.

Niet geheel toevallig was Jean-Pierre Lacroix, onder-secretaris-generaal voor vredesmissies bij de VN, vrijdag in Nederland. De Fransman reageert diplomatiek op een mogelijke afslanking van de Nederlandse troepenmacht. "Ik respecteer de verantwoordelijkheid van de Nederlandse regering. Het is een zeer belangrijke bijdrage die we erg waarderen, het maakt een verschil, maar het is aan Nederlandse regering zelf om te beslissen."

'Prijs betaald'

De missie in Mali geldt als zeer gevaarlijk. Er zijn geregeld aanslagen op VN-militairen; vorige maand kwamen daarbij nog tien Malinese soldaten om het leven. Er zijn ook Nederlandse slachtoffers: twee militairen kwamen in maart 2015 om bij de crash van een Apache-helikopter; twee anderen door een trainingsongeluk met een 60 mm-mortier in juli vorig jaar.

"We zijn als VN zeer dankbaar voor de Nederlandse bijdrage", zegt Lacroix. "Nederland heeft er ook een prijs voor betaald, er zijn Nederlandse militairen die hun leven hebben verloren in Mali. Ik wil hen daarvoor eer bewijzen."

Lacroix zou willen dat de VN-vredesmissies worden gemoderniseerd. Minder militairen die in een basis zitten en een flexibelere inzet. Nederland is voor hem een voorbeeld. "De Nederlandse militairen in Mali hebben geavanceerde mogelijkheden om inlichtingen te verzamelen. Ze kunnen op lange afstanden verkenningsmissies uitvoeren en ze hebben robuuste eenheden. Dat zijn precies de vaardigheden die we nu bij de vredesmissies nodig hebben, en in de toekomst nog meer."

Verder wil de VN-chef dat lidstaten meer vrouwen uitzenden. "Dat creëert een andere sfeer en dat helpt om onze doelen te bereiken. Bijvoorbeeld in contacten met getraumatiseerde burgers. De aanwezigheid van vrouwen stelt hen gerust. Daarom proberen we landen te overtuigen om meer vrouwelijke officieren op missie te sturen."

Niet neutraal

De missie in Mali krijgt ook kritiek. Zo stelt voormalig Apache-helikopterpiloot Peter Gordijn dat de vredestroepen niet mochten optreden tegen milities die verbonden zijn aan de regering van Mali. Die konden daardoor ongestoord burgers aanvallen. Volgens Gordijn zien de Malinezen de vredestroepen mede daarom niet als neutraal, maar als verlengstuk van de regering.

"Het mandaat van de missie betekent ook het beschermen van burgers", reageert Lacroix. "Het gaat er ook om dat we een politieke oplossing vinden. Er zijn groepen die zo'n oplossing willen verhinderen. De regering van Mali is betrokken bij het vredesakkoord en is verantwoordelijk voor de uitvoering. We praten regelmatig met ze."

De Fransman weet dat er kritiek is op de vredesmissies. Bijvoorbeeld als VN-soldaten seksueel geweld plegen. Dat noemt hij onacceptabel. De VN treedt er harder tegen op dan voorheen, zegt hij. Maar de daders kunnen alleen worden vervolgd door de landen waar ze vandaan komen. "Voorheen kon het drie maanden duren voordat een lidstaat een onderzoek instelde. Nu komen ze na een week."

Lacroix zou geen chef vredesmissies zijn als hij ze niet zou verdedigen. "Elke dag redden vredestroepen levens. In Zuid-Sudan beschermen we vluchtelingenkampen. Zonder ons zouden de ontheemden in levensgevaar verkeren. Een paar weken geleden hebben we daar nog duizenden levens gered door een inzet in een gebied waar we normaal gesproken niet komen."

"En als we niet in Mali waren geweest, zou het voortbestaan van het land in groot gevaar zijn gekomen. Maar ik geef toe dat je dat minder goed kunt aantonen."

Dat het verzet tegen de VN-troepen in Mali groeit, merkte Lacroix aan den lijve toen hij pas Timboektoe bezocht. "Vlak voordat ik aankwam was er nog een granaat op het kamp afgeschoten. Begin augustus kwamen daar tien Malinese militairen om het leven. We zien dat sommige groepen steeds beter zijn uitgerust. Ze willen het vredesproces laten ontsporen."

Een ander probleem voor de VN-chef voor vredesmissies is dat sommige lidstaten minder geld betalen. De regering-Trump heeft alvast flink het mes gezet in de bijdrage: 600 miljoen dollar per jaar minder. "En we beginnen pas", zei de Amerikaanse VN-ambassadeur Haley daarover.

Lacroix erkent het probleem, al is de missie in Mali volgens hem er nog niet al te veel door getroffen. "Maar als we minder geld krijgen en daardoor niet meer ons mandaat kunnen uitvoeren, dan zullen we dat ook eerlijk zeggen tegen de lidstaten."