De Rohingya zitten tussen twee vuren en niemand wil ze hebben

• Jurjen Boekraad

  redacteur Online

"Als we teruggaan naar ons land, zal het leger ons doden", vertelt een wanhopige Rohingya-vluchteling aan de gesloten grens met Bangladesh. Door haar tranen heen zegt ze dat de Bengalese grenswachten haar net zo goed kunnen doodschieten, want ze wil niet terug naar huis.

In het boeddhistische Myanmar zijn de ruim een miljoen Rohingya tweederangsburgers. De moslims hebben geen rechten en worden daardoor stelselmatig onderdrukt.

Velen wonen onder erbarmelijke omstandigheden in het straatarme Rakhine, de deelstaat aan de grens met Bangladesh. Daar is het geweld weer opgelaaid, nadat gewapende Rohingya vorige week een reeks aanslagen hadden gepleegd. Niet alleen duizenden Rohingya, maar ook boeddhistische Myanmarezen en buitenlandse hulpverleners trekken weg uit het gebied.

De Rohingya proberen Bangladesh te bereiken, maar stuitten daar op de grenspolitie. Hoewel gisteren honderden Rohingya in Bangladesh wisten te komen, blijft de grens officieel potdicht.

Bangladesh vindt dat buurland Myanmar zijn eigen mensen moet terugnemen. Maar Myanmar beschouwt de Rohingya als Bengalezen die illegaal in het land wonen. "Zolang de regering daar niet vanaf stapt, zal er voor de Rohingya nooit iets veranderen in Myanmar", zegt correspondent Michel Maas.

Uitdaging voor Suu Kyi

Vorige week riep oud-VN-chef Kofi Annan de regering van Aung San Suu Kyi op om die achtergestelde positie snel te verbeteren (.pdf). Ze moet de stateloosheid van de Rohingya opheffen door ze documenten en daarmee volledige burgerrechten te geven. Anders kan het geweld escaleren, waarschuwt Annan.

De kwestie wordt gezien als de grootste uitdaging voor Myanmars democratische boegbeeld Suu Kyi. De Nobelprijswinnares werd tijdens de militaire dictatuur zelf het zwijgen opgelegd en zat vijftien jaar in huisarrest. Nu is ze regeringsleider en vroeg ze Annan om advies.

"De regering heeft de Rohingya tot nu toe nooit verdedigd", zegt Michel Maas. "Suu Kyi heeft nooit wat gedaan om de positie van de Rohingya te verbeteren. Ook nu kiest de regering de kant van het leger."

In reactie op de aanslagen sprak de regering van "extremistische Bengalezen" als het over de Rohingya-opstandelingen gaat. Onafhankelijke VN-onderzoekers komen de deelstaat Rakhine niet in. En begin deze maand verwierp de regering beschuldigingen van de VN dat het leger zich waarschijnlijk schuldig heeft gemaakt aan misdaden tegen de menselijkheid.

Suu Kyi zei wel dat de regering vastberaden is om een betekenisvolle en blijvende oplossing te vinden voor de problemen in Rakhine, maar het blijft de vraag wat Suu Kyi aan de crisis kan doen. In Rakhine geldt de staat van beleg. Het leger bepaalt dus wat daar gebeurt, zegt Maas. "Zij kan alleen maar toezien en de legerleiding vragen om het netjes te houden."

Eigen legertje

Het eind van de gewelddadigheden is vooralsnog niet in zicht. De Rohingya hebben inmiddels een eigen gewapende groepering, het Arakan Rohingya Bevrijdingsleger. Michel Maas: "Dat groepje begon in oktober en leek eerst op een militie, maar begint steeds meer weg te hebben van een gewapende strijdbeweging."

De groep voelt zich zelfs sterk genoeg om het Myanmarese leger aan te vallen. "Als die ontwikkeling doorzet, dreigt het een echte oorlog te worden", zegt Maas. En daarmee zou de voorspelling van Kofi Annan uitkomen.