Hoe het misging op de Coolsingel in 1999 (en nu waarschijnlijk niet)

• Dik Verkuil

  Researchredacteur

Rotterdam bereidt zich voor op het kampioensfeest van Feyenoord, dat waarschijnlijk vanmiddag na 16.15 uur zal losbarsten als Feyenoord heeft gewonnen bij stadgenoot Excelsior. De omgeving van het kleine stadion van Excelsior lijkt op een belegerde vesting. Na afloop krijgt Feyenoord de kampioensschaal in De Kuip.

Als er geen rellen uitbreken, dan wordt het team morgen ook gehuldigd op de Coolsingel. Bij de voorbereiding hebben de autoriteiten goed gekeken naar de vorige keer dat Feyenoord kampioen werd, 18 jaar geleden, toen de huldiging op de Coolsingel volledig uit de hand liep. Wat ging daar mis?

De huldiging op 25 april 1999 moest een feest worden. De politie had daarom gekozen voor 'een toegeeflijke strategie': geen machtsvertoon, maar een 'fijnmazig' optreden, waarbij enkele honderden agenten met platte petten zich in groepjes van vier of vijf onder de menigte mengden. Zij vierden het feest mee, en stelden zich losjes op bij openbare dronkenschap en kleine incidenten. De ME werd op afstand achter de hand gehouden.

Feyenoord speelde die middag de laatste wedstrijd thuis tegen NAC gelijk, genoeg voor de titel. Enkele uren later toonde de ploeg de kampioensschaal op de bomvolle Coolsingel, waar 150.000 à 200.000 mensen hun helden toejuichten.

Hakbijlen en messen

De uitgelaten, opgewonden stemming sloeg omstreeks 22.30 uur om toen zo'n 150 jongeren op het Stadhuisplein agenten aanvielen met flessen, stenen en stokken. De agenten losten enkele waarschuwingsschoten, en toen dat niet hielp werd er gericht geschoten.

Vrijwel tegelijk begonnen op de Lijnbaan plunderingen. Relschoppers gooiden winkelruiten in en roofden winkels leeg. Ze vielen ook een dumpzaak aan, maar de eigenaar wist met anderen te voorkomen dat ze messen en bijlen meenamen. Op het Hofplein leverden honderden mensen een veldslag met de ME, die het waterkanon inzette om te menigte te verspreiden.

Pas na twee uur, in het begin van de nacht, had de ME de orde hersteld. Na afloop werd de schade geschat op ruim 10 miljoen gulden. Bij 93 winkels en kantoren waren de ruiten ingegooid, 25 winkels waren geplunderd. Lantaarnpalen en verkeersborden waren vernield. Vier mensen belandden in het ziekenhuis, een Feyenoord-supporter werd geopereerd omdat hij in de buik was geschoten en een politie-agent was er slecht aan toe, omdat hij door een tegel was geraakt.

Gelegenheidshooligans

Hoe kon het zo misgaan? De Feyenoord-fans hadden door eerdere ongeregeldheden al een slechte naam, maar in een rapport stelde het Instituut voor Veiligheid en Crisismanagement later dat jaar dat de harde kern van Feyenoord-hooligans slechts een beperkte rol had gespeeld. Van de 80 arrestanten behoorden er slechts drie tot de harde kern.

De meeste daders waren "gelegenheidshooligans": relbeluste jongeren met slechts een losse band met Feyenoord, die waren aangetrokken door het geweld. Ze gingen zich te buiten aan geweldsuitbarstingen onder invloed van excessief drank- en drugsgebruik, waardoor ze in een toestand van "de-individualisatie" waren gekomen. Velen waren volledig buiten zichzelf geweest, wisten niet meer wat ze deden en waren ongevoelig voor pijn of angst. Het hooliganisme had zich vermengd met de jongerenproblematiek, zo zei onderzoeker Uri Rosenthal, de latere minister van Buitenlandse Zaken.

Ergste scenario

Volgens de onderzoekers hadden de rellen ook kunnen ontstaan door fouten van de politie. De politie had geen rekening gehouden met het ergste scenario. Doordat de agenten door de menigte waren verspreid, konden de ordeverstoringen niet tijdig de kop worden ingedrukt.

De 'driehoek' van burgemeester, OM en politie had een strikte tolerantiegrens bepleit, maar de agenten op straat waren daarover niet geïnformeerd en hadden daardoor te veel toegelaten. Ook was er te weinig cameratoezicht geweest. Toen de sfeer grimmig werd, was het te laat om de onrust de kop in te drukken.

Traditionele huldiging

De vraag was ook of de Coolsingel wel geschikt was voor dergelijke evenementen. De politie kon volgens het rapport bij grootschalige ongeregeldheden in dit gebied niet goed optreden.

Achttien jaar later is er daarom voor gekozen de huldiging op de Coolsingel pas een dag later te houden. Morgen om 12.00 uur zal de ploeg daar de schaal tonen. Deze traditionele huldiging gaat bovendien alleen door als er vandaag geen rellen uitbreken.

Ditmaal houden de autoriteiten wél rekening met het ergste scenario, dat waarschijnlijk alleen al daardoor geen werkelijkheid zal worden. En met een maandagse huldiging op de Coolsingel zijn al eerder goede ervaringen opgedaan. In 2008 en 2016 mochten de fans Feyenoord daar na het winnen van de KNVB-beker ook op maandag toejuichen.