Laatste oorlogswinter werd drama voor frontstad Roermond
Terwijl een deel van Limburg in september 1944 de bevrijding viert, wordt Roermond juist frontstad. De stad wacht nog een lange oorlogswinter, waarin de bevolking het zwaar te verduren krijgt. Pas een half jaar later, op 1 maart 1945, volgt de bevrijding.
Dolle Dinsdag
De stad, gelegen aan de Maas en dicht bij de grens met Duitsland, komt de eerste oorlogsjaren tamelijk ongeschonden door. Na Dolle Dinsdag, op 5 september 1944, verandert dat.
De Duitsers en NSB'ers blazen eerst de aftocht, nadat geruchten op gang zijn gekomen dat de geallieerden al op Nederlands grondgebied zijn en heel Nederland snel zullen bevrijden. In werkelijkheid wordt pas op 14 september Maastricht als eerste grote Nederlandse stad bevrijd en houden de Duitsers na de Slag om Arnhem boven de grote rivieren stand. Grote delen van het zuiden worden in de maanden daarna bevrijd, maar Roermond moet lang wachten op de bevrijders.
Als de Duitsers enkele dagen na Dolle Dinsdag terugkeren, breekt een moeilijke tijd aan voor Roermond. De Duitsers willen voorkomen dat de geallieerden oprukken tot het Ruhrgebied, het hart van de Duitse militaire industrie. De stad verandert in een frontstad en de Duitse houding tegenover de bevolking wordt steeds grimmiger.
Er worden razzia's gehouden op zoek naar weerbare mannen voor de Arbeitseinsatz, de gedwongen tewerkstelling in Duitsland. De Duitse majoor Ulrich Matthaeas wil alle Roermondse mannen weg hebben, omdat hij vreest dat ze zijn troepen in de rug zullen aanvallen.
De mannen van Roermond negeren de oproep om zich te melden en duiken massaal onder.
Als één van de onderduikadressen wordt verraden, stelt Matthaeas een ijzingwekkend voorbeeld. Dertien opgepakte mannen worden op Tweede Kerstdag geëxecuteerd, nadat ze zelf hun graf hebben moeten graven.
Een nieuwe oproep volgt: op 30 december 1944 moeten alle mannen tussen 16 en 60 jaar zich melden. Anders volgen meer executies.
Bijna 3000 mannen besluiten de onderduikadressen waarop ze maandenlang hebben geleefd te verlaten. Zo'n groot aantal hadden de Duitsers niet verwacht.
De mannen moeten veertig kilometer Duitsland in lopen, waar ze in een wielerstadion worden verzameld. Ze hebben geen idee wat hun te wachten staat.
Via een werkkamp in Wuppertal worden de mannen uiteindelijk verspreid over heel Duitsland tewerkgesteld. Sommigen overleven de zware dwangarbeid niet.
In Roermond blijven alleen vrouwen, kinderen en ouderen achter. Ze moeten geregeld naar de schuilkelders, omdat de strijd om het gebied nog heviger wordt.
Eind januari besluiten de Duitsers dat de stad geëvacueerd moet worden. In veewagons worden de vrouwen en kinderen via Duits grondgebied naar Groningen en Friesland gebracht.
Als Roermond eindelijk bevrijd wordt, treffen de Amerikanen een nagenoeg lege, verwoeste stad aan. Pas na de bevrijding van Noord-Nederland keren de bewoners terug. Op enkele tientallen na, komen ook de 3000 tewerkgestelde mannen terug.
Pas in 1947 wordt het graf van de dertien geëxecuteerde Roermondenaren gevonden aan de rand van een bos in het Duitse Elmpt. Majoor Ulrich Matthaeas is nooit veroordeeld voor de moorden in Roermond. Hij leeft onder een valse naam verder in Duitsland. Pas in 1971 worden zijn identiteit en verblijfplaats bij toeval ontdekt.
De nabestaanden vragen om een onderzoek bij de Nederlandse en Duitse justitie, maar dit wordt zo lang gerekt dat de zaak uiteindelijk in 1976 geseponeerd wordt op grond van verjaring volgens de Duitse wetgeving. Matthaeas overlijdt in 1994.
