Koning openhartig en geëmotioneerd over Friso, MH17 en gezinsleven

We zien koning Willem-Alexander zelden emotioneel, maar tijdens zijn gesprek met interviewer Wilfried de Jong staan de tranen in zijn ogen als hij praat over het overlijden van zijn broer Friso en de vliegtuigramp met de MH17.

De koning ontving De Jong voor een gesprek bij hem thuis, op landgoed De Eikenhorst. Een gesprek over het leven, zijn familie, belangrijke gebeurtenissen en grappige, maar ook emotionele momenten. Een gesprek over 50 jaar Willem-Alexander: de man, niet de koning, die "50 wordt maar zich toch echt nog 30 voelt."

Prins Friso overleed in 2013. Hij kwam begin 2012 tijdens een ski-vakantie in Oostenrijk onder een lawine terecht en lag daarna anderhalf jaar in coma. "We gingen van drie naar twee broers", vertelt de koning met betraande ogen.

Zichtbaar geëmotioneerd gaat hij verder. "Hij was ontzettend druk, maar hij was op de achtergrond een goede adviseur van me. Goudeerlijk, soms niet echt op een diplomatieke manier", zegt hij met een glimlach. "En als je iemand kwijtraakt, dan merk je pas hoe erg je iemand kan missen."

Toen Friso in coma lag, ging hij vaak langs. Met alle kinderen, een voor een, de middag op en neer naar Londen. "Ik had altijd hoop dat het goed zou komen."

In die periode zag hij zijn moeder, koningin Beatrix, veranderen. "Ik zag wat er gebeurt met een moeder als ze een kind verliest. Dan besef je pas welke onverantwoorde dingen je zelf hebt gedaan en welk effect dat heeft op je moeder. Ze verliest een deel van zichzelf."

Willem-Alexander is ook emotioneel over de crash van vliegtuig MH17, een jaar na de dood van Friso. Daarbij vielen 298 doden, waarvan 198 Nederlanders. Willem-Alexander vertelt over het rauwe verdriet van de nabestaanden en de troost die hij ze kon bieden. "Veel nabestaanden zeiden: jij hebt ook een broer verloren bij een ongeluk, jij weet wat het betekent."

Maar dat zorgde ook voor een raar moment toen de lichamen van de slachtoffers naar Nederland werden gebracht. "Dertig meter naast ons stonden alle nabestaanden, maar voor ons was het een officieel moment. Opeens was er geen fysiek contact mogelijk, terwijl we ze eerder nog aan het omhelzen waren. Ik zei tegen Máxima: laten we dan maar buigen naar ze."

Niet alleen over Friso wordt gesproken, ook zijn vader prins Claus. Claus kwam oorspronkelijk uit Duitsland. Ook al droeg hij uiteindelijk de titel Prins der Nederlanden, hij bleef zich altijd een Duitser voelen, vertelt Willem-Alexander.

"Hij is altijd bezig geweest met de Tweede Wereldoorlog." Hij voelde zich medeverantwoordelijk. "Claus vond het onacceptabel als de Holocaust ook maar ergens mee werd vergeleken. "Het moest nooit goedgepraat worden."

De ziekte van zijn vader zorgde jaren daarvoor al dat hij moeilijk een puber kon zijn. Willem-Alexander wilde zich namelijk afzetten, "tegen alles en iedereen". Maar dat ging niet, want het was moeilijk om zich tegen zijn vader af te zetten, zegt hij. "Hij was ziek, depressief. Het is lastig als je een muur aan de andere kant verwacht maar die er niet is."

Zich tegen zijn twee broers afzetten kon hij wel. "Ik leerde redelijk snel om een tegen-antwoord te kunnen geven", lacht Willem-Alexander."Mijn jongste broer en ik scheelden minder dan 2,5 jaar. Dan moet je heel snel in antwoorden zijn. Het was bij ons hakken of gehakt worden."

Maar dat was een goede school, gaat hij verder. "Zo kan je verbaal voor jezelf opkomen. En ach, we hebben allemaal weleens gewonnen of verloren."

Dat verbaal voor zichzelf opkomen was ook handig toen het gezin van Baarn verhuisde naar Den Haag. Daar werd Willem-Alexander namelijk uitgelachen om zijn accent. "Wij kwamen uit de provincie, zeiden ze. Daarom keek ik het programma Koot en Bie om zo snel mogelijk een Haags accent te leren", lacht hij. "Ja, dat is wel geestig. Daarna kon ik binnen no time meedoen."

Maar de uitspraken gaat hij niet nadoen, gaat hij lachend verder. Of nou ja, eentje dan. "Ik voer een keer met een sloep langs een woonboot van een vriend. Ik schreeuwde: 'Meneer de Voorzitter!'."

Het mooiste was nog het gezicht van zijn kinderen, zegt hij. "Ze snapten het niet en mijn vriend en ik lagen in een deuk. Daarom heb ik thuis meteen de audiotape gekocht voor ze." En die meteen ook weer opgeborgen. "Ja, ze zeggen toch wel bepaalde dingen... Ik houd de tape nog even in de kast totdat ze ouder zijn."

Ook wordt er natuurlijk tijdens het gesprek over zijn dochters gesproken, zijn "stralende dames". Ze hebben nu allemaal een mobieltje, vertelt hij. "Vanaf hun tiende mochten ze een mobieltje, dus Ariane heeft nu net als laatste een gekregen."

Het zijn de oude mobieltjes van de koning en Maxima, die de kinderen te leen krijgen. "Wij hebben de zeggenschap over de telefoons. Tenminste, dat is de theorie, het is niet altijd zo", lacht hij.

Willem-Alexander geeft de laatste tijd advies aan Amalia. Hij wilde namelijk niet altijd al koning worden, hij wilde eerst zichzelf door en door leren kennen. "Daarom zeg ik ook tegen Amalia: ken je eigen grenzen. Ga daar overheen. Maak fouten, dat heb ik ook gedaan, veel", grijnst hij.

Een groot voordeel in zijn jeugd is dat zijn beveiligers geen dingen doorvertelden aan zijn ouders, gaat Willem-Alexander verder. "Ze klikten niet bij mijn ouders, dat was een afspraak die we hadden." Die afspraak heeft de koning ook gemaakt met de beveiligers van zijn dochters Amalia, Alexia en Ariane. "Het gaat om de veiligheid van mijn kinderen, niet om dat wij weten wat ze doen en of dat goed of fout is."

Dus dingen die Amalia doet, worden niet gedeeld met de koning. "Als ze het zouden delen... ik zou het niet eens willen weten."

Ook wordt hét belangrijkste in zijn leven besproken: zijn vrouw, de koningin, Máxima. "We beginnen pas net, we zijn pas achttien jaar samen", vertelt hij. "We kunnen nog lang samen gelukkig zijn." Ze is kritisch, maar ook zorgzaam, gaat hij verder. "En ook vergevingsgezind als ik nukkig ben."

Ze is alles voor hem. "Het is een hele bijzondere vrouw en ik heb heel veel geluk gehad om haar te mogen ontmoeten."

Een andere belangrijke persoon voor hem was Nelson Mandela. Meerdere keren drong Nelson Mandela aan op een uitnodiging als Willem-Alexander zou gaan trouwen. Drie keer maar liefst, vertelt de koning. "'When you get married, don't forget your friend from South-Africa!', zei Mandela tegen me

En dat was heel speciaal, vertelt Willem-Alexander lachend. Want toen hij in Wales studeerde (de laatste twee jaren van zijn middelbare schooltijd) demonstreerde hij voor de vrijheid van Mandela. "En stond ik later nog te dansen op het liedje Free Nelson Mandela." Daarna gebeurde het: toen ontmoette hij hem ook echt.

Mandela was belangrijk voor de koning, dus die uitnodiging voor zijn huwelijk met Máxima kreeg hij zeker. "Ze zijn toen met een lijst met geannuleerde afspraken naar hem toe gelopen en toen zei hij: nee, ik wil naar hun huwelijk, mijn vriend trouwt maar een keer. En toen heeft hij een afspraak verzet zodat hij toch kon komen."

Het was echt een trouwe vriend, gaat Willem-Alexander verder. "Echt fantastisch dat hij er toen was."