Katholieke kerk en China: moeilijke relatie die paus wil veranderen
Hij heeft al een Chinese delegatie en een Chinese bisschop ontvangen, maar paus Franciscus wil meer. Het liefst wil hij dat de Rooms-Katholieke Kerk weer volledig geaccepteerd wordt in China.
Franciscus is niet de eerste en zal misschien ook niet de laatste paus zijn die dat wil, maar hij lijkt zich vasthoudender op te stellen dan zijn voorgangers en dat baart zorgen in China. Bijvoorbeeld bij de leden van de ondergrondse kerken.
Opgesplitste kerk
Toen de Communistische Partij in 1949 aan de macht kwam werd de Rooms-Katholieke Kerk verboden. Religie werd gezien als "opium voor het volk" en bovendien als buitenlandse bemoeienis met interne zaken. De partij kon immers zelf goed genoeg voor de armen en hulpbehoevenden zorgen, zo was de gedachte.
Veel gelovigen doken onder. Eind jaren 50 werd de kerk weer voorzichtig toegestaan, maar tijdens de Culturele Revolutie in de jaren 70 werden de meeste kerken met de grond gelijkgemaakt, uit haat tegen alles wat bourgeoisie was.
- Wang Meixiu
Een van de katholieke kerken in China - Wang Meixiu
Detail van het kerkgebouw - Wang Meixiu
De lege kerk - Wang Meixiu
Een dienst in een van de katholieke kerken
Pas sinds China zich meer open is gaan stellen naar de wereld, ongeveer 30 jaar geleden, wordt de Katholieke Kerk weer door de Chinese regering geaccepteerd. Om controle te houden op wat er zich binnen de kerken afspeelt kwam de Kerk onder toezicht van de overheid en de Communistische Partij te staan.
Het werd dus een staatskerk. Met bisschoppen die door de Chinese Patriottische Kerk Associatie worden aangesteld, niet door Rome. De laatste jaren kregen deze bisschoppen vaak wel de zegen van Rome, maar ze zijn geen officiële gezanten van het Vaticaan.
Niet alle gelovigen willen zich onderwerpen aan deze staatskerk. Daarom zijn er daarnaast veel ondergrondse kerken ontstaan, waar mensen in de open lucht of in pakhuizen bij elkaar komen om diensten te houden. Zij luisteren alleen naar Rome en willen geen tussenkomst of inmenging van de Chinese overheid. Bisschoppen van de ondergrondse kerken zijn wel door Rome aangesteld.
- Wang Meixiu
Een 'ondergrondse' kerkdienst in de open lucht - Wang Meixiu
Tientallen mensen zijn gekomen naar de openluchtdienst
Hoe de bisschoppen in de toekomst worden aangesteld, is onderwerp van gesprek tussen het Vaticaan en China op het moment, zegt de beroemde Chinese kerkhistoricus Ren Yanli. Hij woonde jaren in Italië en heeft nauwe contacten met het Vaticaan.
Vanwege zijn goede verhoudingen wordt er nu weer gesproken tussen beide partijen. "Het zou een enorme prestatie zijn als er alleen al overeenstemming komt over de aanstelling van nieuwe bisschoppen in China", zegt Yanli.
Stroef
Daarvoor moeten wel alle lasten uit het verleden even vergeten worden, maar dat is nog niet zo eenvoudig. "Op dit moment lopen de gesprekken weer stroever omdat beide partijen op hun strepen staan. Zoals over de acht bisschoppen die nog door de Chinese overheid zijn aangesteld. China hoopt dat het Vaticaan ze alsnog officieel aanvaardt. Daar staat tegenover dat het Vaticaan wil dat China de 29 door Rome aangestelde bisschoppen in de ondergrondse kerken aanvaardt. Daarvoor moet China dan eerst de ondergrondse kerken erkennen en dat is nog een stap te ver. Daarom lopen de gesprekken nu weer stroef", aldus Ren.
De mensen van de ondergrondse kerken willen absoluut niet ondergronds blijven.
De onderhandelingen worden ook niet door iedereen met hetzelfde enthousiasme als dat van paus Franciscus begroet. Veel gelovigen in de ondergrondse kerk zijn bang dat de paus in een compromis te veel zal toegeven aan de Chinese sterke man, president Xi Jinping.
"De mensen van de ondergrondse kerken willen absoluut niet ondergronds blijven", zegt Ren Yanli, "Maar ze maken zich wel zorgen over wat voor soort deal het Vaticaan bereid is te sluiten. Als het een overeenkomst wordt op basis van de principes van de ondergrondse kerk, dan zullen ze die accepteren. Maar als ze zich bijvoorbeeld verplicht moeten aansluiten bij de Patriottische Kerk Associatie dan wordt het lastig."
Op de vraag of Ren verwacht dat er binnen 5 tot 10 jaar een oplossing zal zijn blijft hij vaag. "Dat is heel moeilijk te beantwoorden. Net zoals het moeilijk te voorspellen is of er weer diplomatieke relaties tussen China en het Vaticaan mogelijk zullen zijn. Het Vaticaan heeft die nu nog met Taiwan, dat in de ogen van China bij China hoort. Zolang die banden niet verbroken worden valt er voor China wat dat betreft weinig te bespreken."