'Een kernramp zoals Tsjernobyl zou nu weer kunnen gebeuren'

26 april 1986. Een kernramp. Tientallen doden en duizenden kankergevallen. De ramp van Tsjernobyl schokte de hele wereld. Dat zou nu, dertig jaar later, nooit meer kunnen gebeuren, toch?

"Jawel", zegt atoomexpert en emeritus hoogleraar Wim Turkenburg. "Er staan 500 kernreactoren over de hele wereld en de kans dat zich nog een keer een kernramp voordoet is er zeker."

Maar die kans is op papier erg klein, zegt Turkenburg er gelijk bij. "Bij elke kernreactor wordt er rekening gehouden met de kans op een kernramp. Dat risico heb je altijd, je kunt het nooit uitsluiten. Als een land een nieuwe kerncentrale bestelt, weten ze dat er risico's bij zitten, maar ze vinden momenteel de reactoren veilig genoeg."

Volgens Turkenburg zijn de reactoren vooral heel veilig op papier. "De kans op een kernramp wordt namelijk groter door fouten van de mens. Een kernramp is vooral een gevolg van interactie tussen reactor en mens. Het is niet puur technisch."

Turkenburg noemt Tsjernobyl en Fukushima als voorbeelden. "Bij Tsjernobyl waren ze een experiment aan het uitvoeren en waren ze niet goed genoeg voorbereid. Bij Fukushima wisten ze al jaren dat de reactor niet goed voorbereid was op een tsunami, maar verzwegen ze dat om paniek te voorkomen en deden ze er niets aan. Twee voorbeelden van menselijk handelen die de kans op een kernramp groter hebben gemaakt."

Ontwikkeling van nieuwe reactoren

Waar het dus op neerkomt, zegt Turkenburg, is dat de kans op een fatale kernramp op papier erg klein is, maar dat die kans al snel groter is in de praktijk. Terwijl er iets aan gedaan kan worden. De kernreactoren kunnen namelijk "volledig inherent veilig" worden gemaakt. "In China zijn ze bezig met de ontwikkeling van een nieuwe reactor. Bij deze reactor smelt de kern niet als de koeling wegvalt, waardoor de kans op een kernramp dus veel kleiner wordt."

Maar waarom ontwikkelen ze die kernreactoren niet in Europa? "Er is niet genoeg animo. Het is ontzettend duur en men denkt hier; die reactoren zijn wel veilig genoeg, daar gaan we niet zoveel geld aan uitgeven." Dat gebeurt ook in Engeland. "Die hebben een nieuwe reactor besteld, en dat is ontzettend duur. Zo duur dat ze staatssteun erbij nodig hebben. Dan willen ze niet ook nog eens extra geld uitgeven aan duurdere veiligheidsmaatregelen als ze deze reactoren acceptabel vinden."

Daarbij is de kernenergie-business ook niet meer zo winstgevend, zegt hij. "Een volledig veilige reactor is pas mogelijk als de overheid (gedeeltelijk) ervoor betaalt."

Rampenplan

Maar een ding is wel anders vergeleken met dertig jaar geleden: de kennis is er. "In Nederland hebben we een rampenplan voor als er een kernramp plaatsvindt. Als je kijkt naar Tsjernobyl zie je dat er veel fouten zijn gemaakt in het handelen na de ramp omdat de mensen niet waren voorbereid op zoiets. In Nederland zijn we dat nu wel."

Dat wil niet zeggen dat de gevolgen alsnog niet desastreus zouden zijn. "Vooral de economische effecten. Die zouden gigantisch zijn. Moet je je voorstellen dat bijvoorbeeld de haven van Rotterdam moet worden geëvacueerd? Dan gaat de economie van Nederland volledig naar de knoppen."