Nederlander krijgt Nobelprijs voor Scheikunde
De Nederlandse wetenschapper Ben Feringa heeft samen met twee anderen de Nobelprijs voor Scheikunde gewonnen. De 65-jarige Nederlander deelt de prijs met de Fransman Jean-Pierre Sauvage en de Brit James-Frazer Stoddart. Ze doen onderzoek naar moleculaire motoren.
Feringa promoveerde in 1978 in Groningen en werkte daarna enkele jaren bij Shell. In 1988 werd hij hoogleraar organische chemie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Sinds 2006 is hij lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. In het bestuur daarvan is hij vicevoorzitter.
Op NPO Radio 1 reageerde Feringa opgetogen op de toekenning van de prijs: "Dit is de droom van elke wetenschapper, ik kan niet ontkennen dat ik er ook wel van gedroomd heb. Er zijn tienduizenden goede chemici, dus het is een grote verrassing als je dan gekozen wordt. Het is ontroerend, ik werd er wel emotioneel van."
De moleculaire motor werd in 1999 door Feringa uitgevonden. Of beter gezegd: een synthetische variant daarvan, want moleculaire motoren bestaan al volop in de natuur. Het zijn machientjes ter grootte van één molecuul, die bestaan uit een vast gedeelte en een draaiend gedeelte. In een laboratorium kunnen ze worden gemaakt door middel van chemische reacties.
De eerste synthetische moleculaire motor maakte één omwenteling per uur. Tegenwoordig zijn dat drie miljoen rotaties per seconde. In 2011 was Feringa de eerste ter wereld die erin slaagde zo'n minuscuul apparaatje te maken dat onder invloed van licht blijft draaien.
Belofte voor toekomst
Praktische toepassingen zijn er nu nog niet, omdat nog onduidelijk is hoe moleculaire motoren zich precies gedragen. Ook kunnen ze nog geen lading vervoeren. Op NPO Radio 1 zei Feringa dat hij met zijn collega's de basis heeft gelegd voor een nieuw gebied in de wetenschap. "Ik voel me vaak als de Wright Brothers, die voor het eerst een primitief vliegtuigje bouwden. Niemand wist toen precies wat je daar nou mee moest."
Maar in dit geval is wel duidelijk dat de belofte voor de toekomst groot is. Zo zouden moleculaire motoren in het menselijk lichaam kunnen zoeken naar kankercellen en die uitschakelen, of bij diabetespatiënten op het juiste moment insuline kunnen afleveren.
Trots
Toen Feringa werd gebeld door het Nobelcomité was hij in shock, zei hij op een persconferentie op de Rijksuniversiteit Groningen. Hij voelt zich enorm vereerd door deze onderscheiding.
Aan de prijs is een bedrag verbonden van 830.000 euro, dat Feringa deelt met de twee andere winnaars. Zijn deel wil Feringa gebruiken voor meer onderzoek, maar ook om meer maatschappelijke aandacht te vragen voor het belang van de wetenschap.
Daarnaast vindt hij dat de overheid structureel meer zou moeten bijdragen. Hij riep de politiek tijdens de persconferentie op om zeker 1 miljard euro per jaar extra beschikbaar te stellen voor 'baanbrekend onderzoek'.
Hij denkt dat wetenschappers zoals hij in de toekomst antwoord moeten kunnen geven op belangrijke vraagstukken met betrekking tot bijvoorbeeld energie-opwekking, recycling en ziektebestrijding. "Hierin ligt een echte uitdaging verscholen", zei Feringa ter afsluiting van de persconferentie.