Roald Dahl 100 jaar: van vleeslapeter tot schurfsluiper

Gnifgnuiver, schurfsluiper, snoskommer, flitspopper, grobbelkwark, haartoffee, gruwlelijk: woorden die al generaties lang op enig moment voorbij komen bij lezend Nederland. Allemaal te danken aan de Britse schrijver Roald Dahl, die vandaag 100 jaar zou zijn geworden.

Dahl overleed op 23 november 1990, maar zijn verhalen zijn nog altijd springlevend. Kinderboeken als Sjakie en de chocoladefabriek, De Griezels, De GVR en De heksen staan op veel scholen nog steeds op de literatuurlijst.

Het is dan ook niet vreemd dat Dahl voor veel hedendaagse schrijvers de eerste aanzet is geweest om ook zelf auteur te worden. Zo ook voor Thomas Olde Heuvelt, schrijver van Engelstalige boeken als The Day The World Turned Upside Down en HEX.

"De boeken van Roald Dahl zijn ontzettend herkenbaar voor kinderen en dat maakt ze zo aantrekkelijk", vertelt Olde Heuvelt. Als voorbeeld noemt hij Joris en de geheimzinnige toverdrank. "Joris probeert zijn kwaadaardige oma uit de weg te ruimen met een toverdrankje van allerhande huishoudelijke producten. Dat heb ik ook geprobeerd", lacht hij.

De verhalen van Dahl zijn niet lief en dat is volgens Olde Heuvelt ook precies wat kinderen willen lezen. "Hij gaat soms over de schreef, maar dat is niet erg. Zwarte humor is juist een verrijking in een tijd waarin kinderen heel erg worden beschermd."

Kinderboekenschrijver Jerry Hormone is het daar mee eens. "Dahl heeft geen enkele moraal naar kinderen toe", vertelt hij. "Maar daar zitten de jonge lezers echt niet mee. Niemand is er slechter van geworden. Het zijn juist de grote mensen die het verzieken voor de kinderen."

De Britse schrijver schreef niet alleen boeken voor kinderen. Zo waren Kiss Kiss en zijn autobiografie Going Solo gericht op een iets ouder publiek. "Dat vind ik het allermooiste aan hem", zegt Hormone. "Zijn boeken groeien met je mee. Je hoeft nooit afscheid te nemen van Roald Dahl."

Als je zijn boeken niet hebt gelezen, is de kans groot dat je wel één van zijn verhalen als film hebt gezien. Zo wordt Matilda nog regelmatig herhaald op televisie en is Sjakie en de chocoladefabriek zelfs twee keer verfilmd. Deze zomer is ook de verfilming van de GVR uitgekomen.

Iets dat veel lezers bij is gebleven, is het woordgebruik van Dahl. Hij verzon zelf nieuwe woorden en verhaspelde woorddelen met elkaar zodat ze een nieuwe betekenis kregen. In het Nederlands werden deze woorden vertaald door Huberte Vriezendorp. "Dat heeft ze briljant gedaan", vertelt Jan Meng, die de verhalen voorlas voor de luisterboeken.

"Kijk nou eens naar het woord mensbaksel uit de GVR. Dat was 'human bean'. Ik vind het erg goed gevonden." Het mooiste woord is volgens Meng vleeslapeter. "Het bekt gewoon lekker, net als trapkrabber en schurfsluiper."

Meng zegt dat hij veel geleerd heeft van de Britse schrijver. "Er zijn heel veel nare mensen op de wereld en Roald Dahl heeft ze allemaal mooi beschreven. Maar uiteindelijk staat er ook altijd een grote vriendelijke reus tegenover en zo zit de wereld in elkaar."

Diezelfde wereld staat vandaag stil bij de verjaardag van Roald Dahl. Zo verkleden kinderen zich vandaag op scholen in Groot-Brittannië als figuurtjes uit de boeken en in de Verenigde Staten vieren boekwinkels zijn verjaardag met allerlei evenementen.