Het uur U nadert: nog veel onduidelijk over verdwijnen VAR

Over twee weken veranderen de regels voor zelfstandig ondernemers. Veel zzp'ers zijn bezorgd, want er is nog veel onduidelijk. De vertrouwde VAR (Verklaring Arbeidsrelatie) verdwijnt en de modelcontracten die ervoor in de plaats moeten komen zijn nog niet voor alle beroepsgroepen klaar. Volgens de Belastingdienst en het Platform Zelfstandige Ondernemers hebben de veranderingen alleen wat tijd nodig, maar veel zzp'ers hebben hun twijfels.

Nederland telt zo'n 900.000 zelfstandig ondernemers. Een deel van hen is eigenlijk niet zelfstandig, maar werkt op dezelfde manier als iemand in een vast dienstverband. Volgens de belastingdienst is er dan sprake van schijnzelfstandigheid. Als de dienst daar achter komt, volgt er een belastingaanslag voor de misgelopen loonheffing. Die rekening gaat nu in zijn geheel naar de zzp'er.

Per 1 mei verandert dat. De nieuwe regels bepalen dat ook de werkgever verantwoordelijk is. Als volgens de fiscus een zzp'er eigenlijk vast in dienst is, moet de werkgever meebetalen.

Zorgen

De werkgever en zzp'er moeten samen vaststellen of er sprake is van schijnzelfstandigheid. Om dat makkelijker te maken heeft de belastingdienst modelovereenkomsten gemaakt. Daarin staat precies of iemand een zzp'er is of niet. Als zo'n modelcontract wordt nageleefd en is goedgekeurd door de fiscus, kan er geen naheffing volgen.

Veel zzp'ers maken zich zorgen over de veranderingen. Ze snappen de modelcontracten niet of zijn bang dat de belastingdienst heel streng gaat optreden.

In sommige gevallen is de situatie duidelijk. Een loodgieter heeft bijvoorbeeld verschillende opdrachtgevers en hoeft niet eens zo'n modelovereenkomst in te vullen. Maar in andere gevallen is het minder helder. Wie veel opdrachten doet voor dezelfde werkgever, wat bijvoorbeeld vaak gebeurt in de IT- en financiële sector, zit met de vraag wanneer er precies sprake is van schijnzelfstandigheid.

De modelovereenkomsten helpen daar niet altijd bij. De Belastingdiensten heeft ze ook nog niet allemaal af. Het gevolg is onrust. Zzp'er Bart-Jan Oosting startte zelfs een petitie tegen het verdwijnen van de VAR. Die is inmiddels door bijna 30.000 mensen ondertekend.

'We zijn pas net begonnen'

Volgens de Belastingdienst bieden de modelovereenkomsten genoeg duidelijkheid. Maar de dienst erkent ook dat nog lang niet voor alle beroepen contracten zijn gemaakt. "We zijn net begonnen", zegt Henk Jonker van de dienst. "Er zijn er nog een heleboel in de maak. In deze korte tijd konden we niet iedereen tegemoet komen."

Voor de belastingdienst zelf is ook nog niet alles duidelijk. "Nog niet voor honderd procent. Het moet zich even zetten. Dat geldt zowel voor de ondernemers als voor ons. De OV-chipkaart was ook niet helemaal duidelijk twee jaar geleden. Tegenwoordig loopt iedereen het station in en uit met die kaart."

Hij snapt dat de veranderingen voor onzekerheid zorgen bij zzp'ers. "Maar er is een wet die wij moeten uitvoeren."

Niet negatief

Ondanks de zorgen is het Platform Zelfstandige Ondernemers, een belangenvereniging van zzp'ers met zo'n 20.000 leden, niet negatief over de veranderingen. "Het is de bedoeling dat voor iedereen duidelijk wordt wie nou een zelfstandige ondernemer is en wie niet. Wij zijn tegen schijnzelfstandigheid", zegt voorzitter Denis Maessen.

De groep zzp' ers waar die schijnzelfstandigheid zich voordoet, is klein volgens Maessen, maar het is wel een probleem. "Ik sprak laatst iemand die al negen jaar hetzelfde werk doet bij dezelfde bank. Die was op papier een zzp'er. Ja, dan is het ondernemerschap ver te zoeken en is het moeilijk vol te houden dat iemand zelfstandig is."

Maessen begrijpt de bezorgdheid bij zelfstandig ondernemers, maar wijst erop dat de Belastingdienst pas in 2017 gaat optreden. "Het is best een grote verandering. Mensen hebben een jaar de tijd om om te schakelen. Er is geen reden voor onrust. Er is wel reden om goed te kijken naar iedere situatie. Dat is ook precies de bedoeling, dat we een selectie krijgen tussen waar wel sprake is van ondernemerschap en waar dat niet het geval is."

Hij schat dat zo'n 40.000 mensen met de nieuwe regels niet meer als ondernemer aangemerkt zullen worden. "Dan blijft een gezond beeld van een ondernemende gemeenschap van zzp'ers over."

De 40.000 mensen die buiten de zzp-boot vallen, zullen niet allemaal een in vaste dienst genomen worden. Maessen: "Dat is een moeilijke kwestie voor die mensen. Zij moeten bedenken hoe zij hun boterham gaan verdienen."